Hayat | Konular | Kitaplık | İletişim

15. İlim Ve Hikmet Konusunda Gıpta Etmek

15. İlim Ve Hikmet Konusunda Gıpta Etmek


Hz. Ömer "Yönetici olmadan önce İslâmî bilgiye sahip olun" demişti.

Ebû Abdullah (Buhârî) de "Yönetici olduktan sonra da İslâmî bilgiye sahip olun" diye eklemiştir.

Hz. Peygamber'in ssüaiisi-nj afeyhi ve seiiem ashabı ileri yaşlarında iken ilim öğ­renmişlerdi.

73- Kays b. Ebû Hâzim şöyle demiştir: Abdullah İbn Mesud'un şöyle dedi­ğini duydum: Hz. Peygamber şöyle buyurdu:

Gıpta etmek ancak iki şeyde söz konusudur:

Bir kimseye Cenab-ı Allah mal vermiş, bu malım da hak yolda harcamaya muvaffak kılmıştır.

Bir kimseye Cenab-ı Allah bilgi ve hikmet vermiş, o kişi de o hik­mete göre hükmetmekte ve onu öğretmektedir.[63]


Açıklama


Hz. Ömer'in "Yönetici olmadan önce İslamî bilgi sahibi olun" sözüne Buhârî "yönetid olduktan sonra da" ifadesini ekleyerek, Hz. Ömer'in sözünden "yöneti­ciliğin islamî bilgi sahibi olmaya engel olduğu" şeklinde bir anlam çıkarılmasın­dan korkarak onun sözünün mefhum-ı muhalifinin bulunmadığını belirtmek istemiş ve "yöneticilikten önce de sonra da ilim öğrenmeye devam edin" demek İstemiştir.

Hz. Ömer yöneticiliğin ilmi engelleyen sebeplerden biri olabileceğini kasdederek bu sözü söylemiştir. Çünkü kibir ve ihtişam, reis yönetici konu­munda bulunan kişinin öğrencilerle birlikte oturmasına engel olabilir.

Bu sebeple İmam Mâlik hakimliğin kötü tarafları arasında şunu zikretmiştir: "Hakim azledildiğinde daha önce ilim öğrendiği ilim meclisine geri dönmez".

imam Şafiî de şöyle demiştir: "Genç yaşta riyaset/yöneticilik elde eden kişi, pek çok ilmi elde edemez".

Ebû Ubeyd Garîbü'l-Hadis adlı eserinde Hz. Ömer'in sözünü şu şekilde açık­lamıştır: Bu söz şu anlama gelir: "Küçük iken, yönetici olmadan önce ilim öğ­renin. Yoksa kibir sizden daha alt seviyede olan kişiden ilim öğrenmenize engel olur da cahil olarak kahrsıniz".

Şemr el-Lügavî bunu evlilik olarak yorumlamıştır. Çünkü kişi evlendiğinde de çocukları olduğunda ailesinin efendisi olur.

Bir görüşe göre Hz. Ömer bu sözü ile ashabı ve diğer Müslümanları riyaset talep etmekten uzak tutmak istemiştir. Çünkü ilim öğrenen kişi riyasetteki kötü durumları bilerek bundan uzak durur. Ancak bu yorum uzak İhtimaîlİ bir yo­rumdur. Çünkü "efendiler/yöneticiler sözü ile efendilik/yöneticilik kasdedilmiştir. Bu, evlilikten daha geneldir. Bunu evlilikle sınırlandırmanın bir delili yoktur. Çünkü efendilik evlilikle olabileceği gibi, sahiplerini ilim talebi ile uğraşmaktan yan başka şeylerle de olabilir.

Kirmanı Hz. Ömer'in sözündeki ifadenin "sakalın siyahlaşması" anlamına gelebileceğini söyleyerek bu durumda sözün şu iki anlamdan birine muhtemel olduğunu belirtmiştir: Bu söz gençlere sakallan siyahlaşmadan önce ilim öğren­melerini emretmektedir, yahut orta yaşlılara sakallarının siyahı beyaza dönüş­meden önce ilim öğrenmelerini tavsiye etmektedir. Ancak Kirmanî'nin bu yorumundaki zorlama gözden kaçmamaktadır.

İbnül-Müneyyir şöyle demiştir: Hz. Ömer'in sözünün konu başlığı ile ilgisi şudur: 0, efendiliği ilmin sonuçlarından saymış ve ilim talep eden kişiye, efendi­lik derecesine ulaşmadan Önce daha fazla ilim öğrenerek fırsatı değerlendirme­sini tavsiye etmiştir. Bu, ilmin gıpta edilmeye değer olması özelliğini vurgula­makladır. Çünkü ilim, kişinin yücelmesine neden olmaktadır.

Bana (İbn Hacer'e) öyle geliyor ki Buhârî'nin amacı şudur: Başkanlık/yöne­ticilik genellikle gıpta edilen bir şey olsa da, hadis gıptanın ancak şu iki şeye olabileceğini göstermektedir: İlim veya cömertlik. Cömertlik ancak ilim ile birlikte olunca övülür. Şu halde Buhârî şöyle demiş olmaktadır: Başkanlık/yöneticilik elde etmeden önce ilim öğrenin ki size gıpta edildiğinde haklı yere gıpta edilmiş olsun. Yine Buhârî şöyle demektedir: Genellikle kişinin ilim talep etmesine engel olan yöneticiliği elde etme konusunda aceleci davranırsanız (böyle yapmayın), bu âdeti terk ederek sizin için hakiki gıptayı elde edecek olan ilmi öğrenin.

Kategoriler